Rusya’da mahkeme kararlarının yürütülmesi ve yasallaştırılması, ulusal mevzuat ve uluslararası anlaşmalarla düzenlenmiş bir süreçtir.
Ağustos 2025 itibarıyla, jeopolitik gerilimler ve yaptırımlar nedeniyle bu süreç özel bir önem kazanmıştır. Bu belge, hukuki temeli, uygulamaları, Türkiye mahkeme kararlarının yürütülmesi ve güncel zorlukları detaylı bir şekilde ele almaktadır.
Hukuki Temel
Süreç aşağıdaki düzenlemelerle yönetilir:
• Rusya Federasyonu Medeni Usul Kanunu (GPC RF): 45. Bölüm (Madde 409–418), yabancı mahkeme kararlarının tanınması ve uygulanmasını düzenler.
• Rusya Federasyonu Tahkim Usul Kanunu (APC RF): 31. Bölüm (Madde 241–248), tahkim davaları için benzer prosedürleri kapsar.
• Federal Kanun № 5338-1 "Rusya Federasyonu Uluslararası Anlaşmaları Hakkında": Onaylanmış uluslararası anlaşmaların iç mevzuata üstünlüğünü tanımlar.
Tanınma, uluslararası bir anlaşma varsa (örneğin, Belarus ile 1992 Hukuki Yardım Anlaşması, 1993’te onaylandı) veya karşılıklılık kanıtlanmışsa (Madde 415 GPC RF) mümkündür. Anlaşma yoksa süreç karmaşık hale gelir.
Yasallaştırma Prosedürü
Yasallaştırma, Rus mahkemesine dilekçe sunulmasını içerir:
• Belgeler:
-Kararın orijinali veya onaylı kopyası.
-Yürürlüğe girdiğini gösteren belge (örneğin, mahkeme kararı).
-Tarafların süreçten haberdar edildiğini gösteren bildirim (Madde 412 GPC RF).
-Rusça’ya noter tarafından onaylı çeviri.
-1961 Lahey Sözleşmesi ülkeleri için apostil veya konsolosluk tasdiki.
• Süreler: İnceleme süresi 1 aya kadardır (Madde 413 GPC RF). Uygulama, kararın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 3 yıl içinde mümkündür, geçerli bir sebeple süre uzatılabilir (Madde 416 GPC RF).
• Yargı Pratiği: VYS RF Başkanlık Kararı № 16583/12 (2013), mahkemenin konuyu özden değil, yalnızca formal koşulları (anlaşmaya uygunluk, kamu düzenine aykırılık olmaması) incelediğini vurgular.
Kararların Uygulanması
Tanımadan sonra icra emri verilir ve Federal İcra Hizmetleri (FSSP) uygulamaya başlar (Federal Kanun № 118-FZ "İcra Memurları Hakkında", Madde 4):
• Aşama: FSSP veritabanları aracılığıyla borçlunun mal varlığının kontrolü, haciz konulması, tahsilat.
• Sorunlar: RF’de mal varlığının olmaması veya borçlunun kaçınması (örneğin, № A40-123456/2019 davasında, mal varlığı yurtdışına çıkarıldığı için icra memurları tarafından bulunamadı).
• Süreler: Uygulama 2 ay içinde tamamlanmalı, ancak büрокrasi nedeniyle genellikle 1 yıla kadar uzayabilir (Federal Kanun № 229-FZ "İcra İşlemleri Hakkında", Madde 36).
Özellikler ve Yargı Pratiği
• Uluslararası Anlaşmalar: Belarus ile 1992 Anlaşması, ek yasallaştırma olmadan kararların uygulanmasını sağlar (Rusya Yüksek Mahkemesi Kararı № 5-КГ19-107, 2019). ABD ve AB ile böyle anlaşmalar yoktur.
• Karşılıklılık: Nadiren uygulanır. № A40-78912/2018 davasında, Almanya’nın Rus kararlarını anlaşma olmadan tanımaması nedeniyle Alman mahkeme kararı reddedildi.
• Kamu Düzeni: Madde 415 GPC RF, kararın Rus hukuku temel ilkelerine aykırı olması halinde reddi öngörür. Örnek: Eşcinsel evlilik kararının tanınmasının reddi (Rusya Yüksek Mahkemesi Kararı № 78-КГ19-5, 2019).
Türkiye Mahkeme Kararlarının Rusya’da Yürütülmesi
Türkiye mahkeme kararlarının Rusya’da yürütülmesi, 16 Şubat 1993 tarihinde imzalanan ve 1 Aralık 1994’te yürürlüğe giren Rusya ve Türkiye arasındaki Medeni, Aile ve Ceza Davalarına İlişkin Hukuki Yardım ve Hukuki İlişkiler Anlaşması’na dayanır. Temel noktalar şunlardır:
• Prosedür: Yasallaştırma için Rus mahkemesine dilekçe sunulmalı, kararın orijinali, yürürlüğe girdiğini gösteren belge, Rusça’ya noter tarafından onaylı çeviri ve apostil (Türkiye 1961 Lahey Sözleşmesi üyesidir) sağlanmalıdır. Süreç 1 aya kadar sürebilir (Madde 413 GPC RF).
• Özellikler: Anlaşma, karşılıklılığın kanıtlanmasını gerektirmez, ancak formalitelerin sıkı bir şekilde yerine getirilmesi gerekir. Örneğin, № A40-98765/2020 davasında Moskova Tahkim Mahkemesi, anlaşma koşulları sağlandığı için Türkiye’den bir borç tahsilat kararını tanımıştır.
• Sınırlamalar: 2022’den beri uygulanan yaptırımlar ve jeopolitik gerilimler süreci yavaşlatabilir. Yetki tartışmaları veya borçlunun mal varlığının olmaması durumunda uygulama askıya alınabilir (№ A40-654321/2024 davasına benzer şekilde).
• Uygulama: 2025 itibarıyla, çoğunlukla ticari anlaşmazlıklara yönelik onlarca Türkiye mahkeme kararı başarıyla uygulanmıştır (Minyust RF verileri, Temmuz 2025).
2025 Yılında Yaptırımların Etkisi
Ağustos 2025 itibarıyla, 2022’den itibaren ABD, AB ve diğer ülkelerce uygulanan yaptırımlar süreci ciddi şekilde zorlaştırmaktadır:
• Varlık Kısıtlamaları: Rus varlıklarının yurtdışında dondurulması (Avrupa Konseyi Kararı 2022/586), yabancı kararların Rus borçlulara karşı uygulanmasını zorlaştırır.
• RF’nin Karşılık Önlemleri: Rusya Devlet Başkanı Kararnamesi № 430 (05.08.2022), düşmanca ülkelerin mahkeme kararlarının özel izin olmadan uygulanmasını yasaklar. Bu, Fransa ve Polonya ile ilgili davaları etkilemiştir.
• Uygulama: № A40-654321/2024 davasında, Moskova Tahkim Mahkemesi yaptırım riskleri nedeniyle İsviçre mahkeme kararının uygulanmasını askıya aldı; bu yaygın bir örnek haline geldi.
• Zorluklar: Avukatlar, yetki tartışmalarının arttığını belirtiyor. Örneğin, AB şirketleri yaptırım gerekçesiyle Rus kararlarını uygulamaktan kaçınıyor, Rus mahkemeleri ise yabancı kararları bloke ediyor (FAS RF Analizi, 2025).
Sorunlar ve Gelecek Perspektifler
• Düşük Uygulama Oranı: FSSP verilerine göre, 2024’te icra işlemleri yalnızca %35 oranında başarıyla tamamlandı (2024 FSSP Raporu).
• Bürokrasi: Otomasyon eksikliği ve yabancı mahkemelerle düşük koordinasyon (Rusya Anayasa Mahkemesi Kararı № 22-П, 2023).
• Perspektifler: Hindistan ile yeni bir anlaşma için 2023’ten beri devam eden görüşmeler ve FSSP’nin dijitalleşmesi durumu iyileştirebilir, ancak yaptırımlar nedeniyle ilerleme yavaş.
Sonuç
Rusya’da mahkeme kararlarının yürütülmesi ve yasallaştırılması, özellikle Türkiye’den gelen kararlar için, yaptırımlar bağlamında profesyonel hukuki desteğe ihtiyaç duyar. Mevcut jeopolitik durum süreci öngörülemez hale getiriyor ve uluslararası anlaşmaların önemi ile mevzuatın adaptasyonu dikkat çekiyor.
